گەلاوێژ |

گەلاوێژ خان: بۆ ماوەی دوو ساڵ و تامامۆستا برایم ئەحمەد لەزیندان بەربوو، هەموو رۆژێ خەتێكم بەسەر دیوارەكەدا دەهێنا چاوپێكەوتنی/ كەژاڵ ئەحمەد بەشی یەكەم بەرنامەی(لەهەر باخێ.. ژنێ) كەیەكێكە لەبەرنامەكانی كەناڵی ئاسمانیی كوردسات لەهەر ئەڵقەیەكیدا دیدار لەگەڵ ژنێكی پێشەنگی كۆمەڵی كوردەواریی ئەنجامدەدات، رێكەوتی 26/7/2006 میوانداریی نووسەرو رۆماننووس(گەلاوێژ)ی كردو لەمیانەی گفتوگۆیەكی سەرنجڕاكێشدا باسی لەسەرەتاكانی نووسین و یادەوەرییە جوانەكانی لەگەڵ مامۆستا برایم ئەحمەدو زۆر مەسەلەی تر كرد، وەكو ئامادەكارو پێشكەشكاری ئەو بەرنامەیە بەپێویستمزانی خوێنەرانی رۆژنامەی(كوردستانی نوێ) لەو دیدارە بێبەش نەبن، بۆیە فەرموون والێرەدا دەقی ئەو چاوپێكەوتنەتان پێشكەشدەكەم. سەرەتا بەخێرهاتنت لێدەكەم و نەریتی بەرنامەكە وایە دەبێت چەند پەیڤێ لەسەر ژیان و قۆناغەكانی خەباتت پێشكەش بەبینەران بكەم. ساجیدە ساڵح فەتاح ناسراو بەگەلاوێژ ساڵی(1930) لەشاری موسڵ لەدایكبووە، باوكی خەڵكی زاخۆیە لەعەشیرەتی قۆچە بەگییە، دایكی دایكی خەڵكی وانەو باوكی دایكی خەڵكی زوزانی باكووری كوردستانە. گەلاوێژ خان لەبنەماڵەیەكی نیشتمانپەروەردا چاوی هەڵهێناوەو بەهۆی چالاكیی سیاسیی خاڵەكانیەوەو بەتایبەتی بەهۆی نەمر خاڵە هەمزە عەبدوڵڵایەوە ژیانێكی پڕ لەئاوارەیی و نائارامیی ژیاوە لەشارەكانی باشووری عیراق لەموسڵ و دیوانیەو بەسرە، دواتر دوای تەواوبوونی ماوەی نەفیكردنیان گەڕاونەتەوە بۆ كەركوك. بەهۆی ئەو دۆخە نائارامەوە قۆناغی سەرەتایی لەبیابانی عەفەك-ی سەر بەدیوانیە تەواوكردووەو لەقۆناغی ناوەندیدا دەستبەرداری خوێندن بووە. لەتەمەنێكی منداڵداو لەساڵی(1947) ژیانی هاوسەریی لەگەڵ سیاسەتمەدارو رووناكبیری گەورە مامۆستا برایم ئەحمەد پێكەوە ناوەو بەرهەمی ئەو هاوسەرێتییە دوو كوڕو شەش كچ بووە بەم ناوانە(هەڵۆ، هاوڕێ، هێرۆ، شاناز، لیلۆز، هەیڤی،كوردێ و هەتاو) تەمەندرێژیان بۆ دەخوازین. ئەم ژنە پێشەنگەی بواری نووسین لەتەمەنی(15) ساڵیەوە تێكەڵ بەدنیای نووسین وخوێندنەوەی كتێب بووە، بەڵام یەكەم بەرهەمی لەشێوەی كتێبدا لەكۆتایی ساڵی (1988)دا بەچاپگەیاندووە كە(500) لاپەڕەیەو بەناوی(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)ە، وەكو لەپێشەكی یەكێ لەچاپەكانی ئەو بەرگی یەكەمەی(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)دا نوسیوویەتی گەلاوێژ خان دەڵێت: كەمامۆستا برایم ئەحمەد بەدەستی خۆی ئەم بەرهەمەی بۆ تایپ كردووەو دواتر ناردوویەتی بۆ چاپ كردن و لەئەوروپا چاپ و بڵاوكراوەتەوە، دواتر بەرگی دووەم و سێیەمی لەم بەرهەمە نوسیووەو بێجگە لە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) خاوەنی ژمارەیەكی زۆر لەرۆمان و چیرۆك و بابەتی وەرگێڕانە، كەبریتین لەم بەرهەمانە (بوكی ئاتەخان)؛ (دایك و كوڕ)؛ (لەسەر باڵی سیمرخ)؛ (گەشتی كوردستان)؛ (رێبوارێكی سەرگەردان)؛ (پایزو بەهاری خونچە)؛ (كارەكەر)؛ (دنیا بێشەیە). ئەوەندەی من ئاگاداربم لەئێستادا سەرقاڵی نووسینەوەی بیرەوەرییەكانیەتی كە لەدووتوێی(400) لاپەڕەدا بیرەوەرییەكانی خۆی تۆماركردووەو ئامادەیە بۆ چاپ. ئێستاش واباشە بەو پرسیارە دەستیپێبكەم كەیەكەم نووسینت وەكو لەپێشەكیەكەدا ئاماژەم پێدا لەتەمەنی(15) ساڵیدا بووە، ئەو نووسینە چی بوو لەكوێدا بڵاوبۆوە؟ -ئەو نووسینەم بۆ سەباح-ی گۆرانیبێژ بوو، وەكو نامەیەك بۆ گۆڤارێكی میسریم نارد سەباح-یش لەمیسر بوو گۆڤارەكە كەسینەماو كەواكب و شتی وابوو بیرم نەماوە ناوی چی بوو، ئەوكاتە بوو كەسەباح فیلمی دەرچوو بوو بەناوی(القلب لها واحد)و (هژا ماجناه ابی) زۆرم بەدڵ بوو گۆرانیەكانیشم هەمیشە لەسەر دەم بوو، بۆیە ئەو نامەیەم بۆ نارد دوای دوو هەفتە گۆڤارەكەم كڕی بینیم ناوی منی تیایە، بەبێ گۆڤاری عەرەبی نەدەژیام، چونكە ئەوكاتە لەهجەی سۆرانیم نەدەزانی هەر بادینیم دەزانی بەبڵاوبوونەوەی ئەو نامەیە زۆر دڵم خۆش بوو، ئیتر هاوڕێكانم دەهاتن دەیانوت: بۆ ئێمەشی بنووسە، بەڵكو بڵاوببێتەوە منیش بۆم دەنووسین یەكێكیان كچی ئەمین یامولكی بوو ئەوەشیان بڵاوكردەوە، چونكە دەمزانی چی بنووسم. گەلاوێژ خان لەدیدارێكدا كەساڵی(2001) لەرۆژنامەی كوردستانی نوێ-دا بڵاوبۆتەوە، لەوێدا باس لەوە دەكەیت كە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) مامۆستا برایم ئەحمەد لەچاپخانەیەكی شەق وشڕ لەئەوروپا بۆی چاپ كردووی ئەو رۆمانە یان ئەو چیرۆكە ئەگەرچی(500) لاپەڕەیە كەچی دواتر بەرگی دووەم و سێیەمیشت لێ نووسیوە. -وایە. پرسیارەكەم دوو بەشە لەیەكێكیاندا دەڵێم كەواتە ئایا مامۆستا برایم ئەحمەد هاندەری تۆ بوو لەبواری نووسیندا وەكو دەردەكەوێت؟ -دەزانی چۆن بوو من خۆم لەمنداڵییەوە زۆر حەزم لەنووسین و قەڵەم بوو زۆر منداڵبووم كەقەڵەمی سەوزو سوورم دەخستە ژێر سەرم كەدەنوستم كەخەبەرم دەبۆوەو بەتەنیا دەبووم قەڵەمەكانم ریز دەكرد هەرە كاڵەكان و پەمەییەكان ئەوە منداڵەكان بوون دەچوون بۆ مەكتەب، قەڵەمە قاوەی و رەش و شینی تێرو ئەوانە نەنكەكان بوون، قەڵەمە سوورو سپیەكان دایك بوون، بەنەنكەكانم دەوت عاجز مەبن ئاخر منداڵەكان لەمەكتەبن و دایكەكان خەریكی چێشت لێنانن، ئاوا قەڵەمەكانم دەهێناو دەمبردن دیارە لەوكاتەوە ئەو توانایەم تیابووە كەحیكایەت دروستبكەم. بۆ هاوكاریی باوكی هێرۆ-یش ئەوا نازانم چۆن باسی بكەم، چونكە هەموو گیان و روح و هەست و بیرم هی ئەوە، ئەو دەیزانی حەزم لەقەڵەمە، بۆیە دیاریی بووكێنیم قەڵەمێكی پاركەری ئاڵتونی زۆر نایاب بوو. كەواتە قەڵەم لەژیانی مامۆستا برایم و تۆدا زۆر حیكایەتی هەیە؟ -بەڵێ زۆر، دوای ئەوەی چەند ساڵێ بوو چوو بووینە دەرەوەو زۆر بیری كوردستانم دەكردو خەمم بۆ ئێرە دەخوارد، بۆیە وتم: باوكی هێرۆ دەمەوێ بنووسم وتی، بنووسەو ئافەرین و دەستت خۆشبـێ، زۆر تەشجیعی كردم. نەمدەوێرا بنووسم، بۆیە یەكەم دێڕم پیشاندا كەئەمە بوو(دەستی دایە عەباكەی و دای بەسەریاو بەتووڕەییەوە پەلاماری توورەكەكەیداو سۆلێكی كرد بەسەرپێوە) وتی: ئافەرین لەسەری بڕۆ و مەترسە وتم: چۆن هەر بەم دێرە؟ وتی: بەڵێ لەسەری بڕۆ جوانت دەستپێكردووە، من ئەم بەرهەمەم پێشكەش بەدایكی پێشمەرگە كردووە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) خۆی ئەو بارودۆخە گشتییە بوو كەئێمەی تیابووین لەچواردەی تەمموزەوە تاهەموو قۆناغەكان و باسی كوردە، دوو خێزانن، بەڵام ناوەكان و مەسەلەكان هیچیان پەیوەندییان نە بەمن و نە بەسەر خێزان و ماڵی خۆمەوە نییە . دوای(500) لاپەڕە لەبەرگی یەكەم چی تۆی گەڕاندەوە بۆ نووسینی بەرگی دووەم و سێیەم. -راهاتم لەگەڵیان و بیرم دەكردن، بیری حەپسە خانم دەكرد كەكتێبەكە تەواوبوو بڵاوبۆوە ئیتر زۆرم بیردەكردن وەكو خزمم لێهاتبوو، چونكە دوو ساڵ لەگەڵیان بووم لەكاتی نووسینی(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)دا هەر كە(10) دێرم دەنووسی پیشانی مامۆستا برایم-م دەدا دەیوت: ئافەرین من بڕوام بەخۆم نەدەكرد دەموت: چۆن؟ بەپێكەنینەوە بۆ سوعبەت پێمدەوت، یان لێم دەترسیت، مەترسە ئەویش دەیوت: ئەوە ترسی تیانییە، چونكە سبەینێ دەكەوێتە بەردەمی خوێنەرو رۆشنبیر چۆن تەریقت دەكەمەوە بەراستی باشە، دوایی كەتەواوم كرد پێموت بەسەریدا بڕۆرەوە وتی نا بایەكێكی تر بەسەریا بچێتەوە ئەوەبوو ناردم بۆ كاك حەمەی رەسوڵ هاوار ئەویش بەسەریدا چۆوەو كوردییەكەی بۆ راستكردمەوە بۆ نمونە دەموت: رۆشت كەدەبوایە بموتایە: رۆشتەوە سۆرانیەكەم باش نەبوو. جەنابت لەژنە پێشەنگەكانی بواری رۆماننووسینیت لەئەدەبی كوردیدا ئەگەر ئێمە سەیر بكەین دەبینین ئەم ژانرە ئەدەبیە تەواو فەرامۆشكراوە لەلایەن ژنانەوەو بۆ نووسین زیاتر دەستدەدرێتە بوارەكانی تر كەكەمتر توانای نووسینیان دەوێت خۆی رۆمان كارێكی ئەدەبی زۆر گرانە لەبەر ئەوە ناهەقت ناگرم كەبەو ترسەوە رووبەڕووی بوویتەتەوە، هۆكار چییە كەئێمە رۆماننووسی ژنمان نییە تەنانەت جەنابیشت وەكو تێبینیم كردووە لەسەر ئەو چیرۆكە درێژانەت كە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) 500 لاپەڕەیە كەچی لێت نوسیووە چیرۆك، هەروەها لەسەر بەرهەمەكانی تریشت هەروات نوسیووە بۆچی نەتنوسیووە رۆمان؟ -نامەوێ خۆم هەڵكێشم، تەوازوعەن وام نوسیووە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەرچی بەقسەی خۆم نا، چونكە من ئەوەندە مێژووزان نیم زۆركەسی خوێندەوارو پێشكەوتوو و ئاگادار لەبواری نووسیندا وەكو عیزەتی مەلا مەحمود یان كاك رەسوڵ هاوار شەهادەیان لەسەر ئەو نووسینانە داوە فازڵی مەلا مەحمود نامەیەكیم هەیە پیرۆزبایی لێكردووم نوسیوویەتی: چوومەتە ناوی و وازم لێنەهێناوە، بەڵام حەیف دەمەوێ دەبێ تەواوی بكەیت خۆشم بیرم دەكردن، بۆیە وتم: بەخوا راستدەكات ئەوە بوو دەستمپێكرد بەبەرگی دوو بەشی سێیەمیش هەر هەمووی باسی وەزعی كوردەو لەم بەرگەدا ماڵی حەپسە خان و ئامە خان و ئەو دوو خێزانە پاش نەمانی شۆڕشی كوردو ئیتیفاقییەی جەزائیر دەچنە دەرەوەی وڵات، بەڵام كوڕەكان لەشاخ دەمێننەوە ژن و منداڵەكان دەچن بۆ سویدو باس لەژیانیان دەكەم لەسوید زۆر پێكەنینیشی تێدایە، چونكە خۆم حەز لەنووسینی سوعبەت ئامێز دەكەم. حەزدەكەم خۆشی و گەشی تیابێ حەز ناكەم هەمووی هەر بوئس و شەقاو گریان بێت، بۆ نموونە حەپسە خان كوڕەكەی بریندار دەبێ من هەر تۆفەی تێدەخەم قسەیەكی خۆش بكات، هەروەها نورەم هەیە ئەمانە قسە خۆشبوون و هەبوون لەگەڵ خۆمان ژیاون. بێجگە لەلایەنی خۆشی و گەشی و بێجگە لەلایەنی سیاسیی كەرەنگیداوەتەوە لەبەرهەمەكانتدا زۆربەی بەرهەمەكانت لایەنگرییەكی زۆریان تیایە بۆ خەباتی ژنان، هەروەها باس لەئازارەكانی ژنی كورد دەكەیت بەدەست دابونەریتەوە ئایا ئەو كەسایەتیەی بەرهەمەكانت كامەیە كەكاریگەریی لەسەر دڵی تۆ هەیە كام پاڵەوانە ژنە بەلاتەوە خۆشەویستە؟ -لە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)دا حەپسە خان و ئامە خانی خوشكی و هەموویان، چونكە یەكەم كتێب وەكو نۆبەرە وایە، لەبەرهەمەكانی تریشدا ئاتە خان لە(بووكی ئاتە خان)و لە (دنیا بێشەیە)شدا باسەكەم هەر باسی ژنە. كوڕەكەی ئاتە خان لە(بووكی ئاتە خان)دا دەچێتە هەندەران و لەوێ ژنێكی ئینگلیز دەهێنێ بەدزیەوە ئەمانیش هەزار پورزاو خاڵۆزایان بۆ داناوە. كەواتە باس لەوە دەكەیت ژن چۆن لەڕووی كۆمەڵایەتییەوە چەوساوەیە؟ -بەڵێ دەمەوێت بڵێم ژن لەئەوروپاش مەزڵومە، ناڵێن زۆر سەربەستە ژن لەئەوروپا؟ دە ژن ئەوەندە مەغدورە تاخوا دەڵێ بەس، بەڵام ئەوەی هەیە كەژن خەڵك هەیە لەسەری دەكاتەوە لەئەوروپا، لەمێردەكەی جیابێتەوە ماڵەكە بۆ ئەوەو پیاوەكە دەبێ بڕواتە دەرەوە. گەلاوێژ خان پرسیارێكم لێكردیت، بەڵام وەڵامەكەیم وەرنەگرتەوە بەڕای تۆ هۆكار چییە ژن بۆ رۆمان نانووسن بەحوكمی ئەوەی لەو دەنگە كەمانەی كە بەو ژانرە سەختەی ئەدەبی كوردیت وێرابێ و رۆمانت نوسیووە؟ -نازانم، ژن هەیە وتار دەنووسێ و هەن چیرۆك و شیعر دەنووسن، بەڵام رۆماننووس نییە، من بەقسەی خەڵكی تر بەقسەی خۆم نا یەكەم ژنم كەتوانیومە رۆمانی 500 لاپەڕەیی بنووسم. ئەمە قسەی ئێمەشە، چونكە ئەم بەرنامەیەی ئێمە سەبارەت بەژنانی پێشەنگە، چونكە تائێستا لەو مێینە گەنجانەیش كەتازە دەركەوتوون كەسانێكمان نییە رۆمان بنووسن كەئەمە بۆ خۆی جێگەی قسە لەسەركردنەو پێویستە بەئەدەبەكەی خۆمان بچینەوەو بڵێین بۆچی؟ ئایا ئینسان بۆ ئەوەی رۆمان بنووسێ پێویستی بەئەزموونێكی كۆمەڵایەتی و سیاسیی بەرین هەیە؟ -نا، هیچ ئەوەی بیەوێ رۆمان بنووسێ ئەم هەموو فیكرو خەیاڵ و رووداوانەی كەبەسەر خۆمان و دراوسێمان و خەڵكی ترایەن یان كە بەسەر میللەتەكەم یەت لەمنداڵییەوە خەزن دەبێ لەمێشكدا وەكو كەرەسەی بینای لێ یەت، گەچ وچیمەنتۆو هەموو ئەم شتانە نووسەر دێت بەزەوقی خۆی بینای لێ دروستدەكات، هەیە كۆشك و تەلاری لێدروستدەكات هەشە شتی ساكاری لێدروستدەكات یان تەویلەیەكی پڕ لەدرۆو دەلەسە. باشتێكت بیر بخەمەوە گەلاوێژ خان ساڵی(1962) لەدۆخێكی سیاسیی ئاڵۆزدا بەناوێكی خواستراوەوە لەوەزعێكی تەندروستی خراپدا بەرەو بەغدا رۆشتی لەوێ كچێكت بوو ویستت ناوی لێبنێی كوردستان، بەڵام سەیر لەوەدا بووە كەمامۆستا برایم ئەحمەد نەیهێشتووە ئەو ناوەی لێبنێیت بۆچی؟ -بەترس و لەرزو بەدزییەوە بەرەو بەغدا چووم لەهەر سەیتەرەیەك ناوێكم دەگۆڕی عەرەبیەكەم زۆر بەكەڵكم هات من لەپێنج ساڵییەوە لەجنوب گەورە بووم كەشوومكرد گەڕامەوە كوردستان، لەسەیتەرەكان پێیان دەوتم: تۆ بۆ هاتووی بۆ ناو ئەم جەهەنەمە، چونكە شەڕ بوو پێشمەرگە لەشاخ بوو دەموت: ئیتر هاتم لەگەڵ دراوسێیەكدا دەیوت: روحی وبعد لاتجی واتە بڕۆو ئیتر نەیەیتەوە، كەچوومە ئەوێ كچەكەم بوو، چونكە ئەبوو بچم بۆ خەستەخانە لەوێ دكتۆری خۆمم هەبوو سەرەتا نەموێرا ناوی كوردیی لێبنێم بۆخۆم حەزم دەكرد ناوی بنێم كوردستان، بەڵام لەخەستەخانە نوسییان بوشرا كەگەڕامەوە بۆ سلێمانی ئیتر باوكی هێرۆ هەواڵمی زانی و كاغەزی نارد ئیتر ئێمەش رامانكردو ئیلتیحاقمان كرد پێوەی ئەو كاتە كوردێ شەش مانگ بوو، زۆر جوان بوو، ئینجا چیمان بەسەر نەهات لەو رێگەوبانە باوكی هێرۆ وتی: پێم خۆش نییە ناوت ناوە كوردستان، پێموت: چۆن وادەڵێی كوردستانت خۆشناوێت وتی: با ئەوەندەم خۆشدەوێ كەحەز ناكەم وتم: بۆ وتی ئەی لەكۆڵان یاریی بكات و خەڵك پێی بڵێت كوردستان واو، جنێوی پێبەن؟ وتی: لەبەرئەوە باكوردستان نەبێ، كوردێ بێ ئیتر كردمان بەكوردێ. هەر سەبارەت بەیادەوەریی كەدەڕۆی بۆ سەردانی ماڵە كۆنەكەتان كەئێستا گەلەری زاموایە لەسلێمانی و بەناویدا دەگەڕێی، ئەو هەستانە چین كەئەوروژێن؟ -زۆر یادەوەریی بەخەیاڵمدا دێن هەر شێت دەبم، هەر لەدیوارەكانی، هەر لەتووەكە هەر لە... حیكایەتی خەتی سەر دیوارەكە چییە؟ -ئا... ئەوە دوو ژووریان بۆ دروستكردم كەشووم كرد، ماڵەكە زۆر گەورەو خۆشبوو دوو ژوورەكە لەناویەكدا بوون باوكی هێرۆ كەگیرا هێرۆ تەمەنی شەش مانگ بوو ئیتر لەسەر دیوارەكە بەقەڵەم هەموو رۆژێ خەتێكم دەكێشا دووساڵ هەتا بەربوو، ئێستا ئەو خەتانە نەماون، چونكە بۆیە كراوەتەوەو تەعمیركراوە.

گەلاوێژ خان: بۆ ماوەی دوو ساڵ و تامامۆستا برایم ئەحمەد لەزیندان بەربوو، هەموو رۆژێ خەتێكم بەسەر دیوارەكەدا دەهێنا

چاوپێكەوتنی/ كەژاڵ ئەحمەد
بەشی یەكەم
بەرنامەی(لەهەر باخێ.. ژنێ) كەیەكێكە لەبەرنامەكانی كەناڵی ئاسمانیی كوردسات لەهەر ئەڵقەیەكیدا دیدار لەگەڵ ژنێكی پێشەنگی كۆمەڵی كوردەواریی ئەنجامدەدات، رێكەوتی 26/7/2006 میوانداریی نووسەرو رۆماننووس(گەلاوێژ)ی كردو لەمیانەی گفتوگۆیەكی سەرنجڕاكێشدا باسی لەسەرەتاكانی نووسین و یادەوەرییە جوانەكانی لەگەڵ مامۆستا برایم ئەحمەدو زۆر مەسەلەی تر كرد، وەكو ئامادەكارو پێشكەشكاری ئەو بەرنامەیە بەپێویستمزانی خوێنەرانی رۆژنامەی(كوردستانی نوێ) لەو دیدارە بێبەش نەبن، بۆیە فەرموون والێرەدا دەقی ئەو چاوپێكەوتنەتان پێشكەشدەكەم.
*سەرەتا بەخێرهاتنت لێدەكەم و نەریتی بەرنامەكە وایە دەبێت چەند پەیڤێ لەسەر ژیان و قۆناغەكانی خەباتت پێشكەش بەبینەران بكەم.
ساجیدە ساڵح فەتاح ناسراو بەگەلاوێژ ساڵی(1930) لەشاری موسڵ لەدایكبووە، باوكی خەڵكی زاخۆیە لەعەشیرەتی قۆچە بەگییە، دایكی دایكی خەڵكی وانەو باوكی دایكی خەڵكی زوزانی باكووری كوردستانە.
گەلاوێژ خان لەبنەماڵەیەكی نیشتمانپەروەردا چاوی هەڵهێناوەو بەهۆی چالاكیی سیاسیی خاڵەكانیەوەو بەتایبەتی بەهۆی نەمر خاڵە هەمزە عەبدوڵڵایەوە ژیانێكی پڕ لەئاوارەیی و نائارامیی ژیاوە لەشارەكانی باشووری عیراق لەموسڵ و دیوانیەو بەسرە، دواتر دوای تەواوبوونی ماوەی نەفیكردنیان گەڕاونەتەوە بۆ كەركوك.
بەهۆی ئەو دۆخە نائارامەوە قۆناغی سەرەتایی لەبیابانی عەفەك-ی سەر بەدیوانیە تەواوكردووەو لەقۆناغی ناوەندیدا دەستبەرداری خوێندن بووە.
لەتەمەنێكی منداڵداو لەساڵی(1947) ژیانی هاوسەریی لەگەڵ سیاسەتمەدارو رووناكبیری گەورە مامۆستا برایم ئەحمەد پێكەوە ناوەو بەرهەمی ئەو هاوسەرێتییە دوو كوڕو شەش كچ بووە بەم ناوانە(هەڵۆ، هاوڕێ، هێرۆ، شاناز، لیلۆز، هەیڤی،كوردێ و هەتاو) تەمەندرێژیان بۆ دەخوازین.
ئەم ژنە پێشەنگەی بواری نووسین لەتەمەنی(15) ساڵیەوە تێكەڵ بەدنیای نووسین وخوێندنەوەی كتێب بووە، بەڵام یەكەم بەرهەمی لەشێوەی كتێبدا لەكۆتایی ساڵی (1988)دا بەچاپگەیاندووە كە(500) لاپەڕەیەو بەناوی(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)ە، وەكو لەپێشەكی یەكێ لەچاپەكانی ئەو بەرگی یەكەمەی(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)دا نوسیوویەتی گەلاوێژ خان دەڵێت: كەمامۆستا برایم ئەحمەد بەدەستی خۆی ئەم بەرهەمەی بۆ تایپ كردووەو دواتر ناردوویەتی بۆ چاپ كردن و لەئەوروپا چاپ و بڵاوكراوەتەوە، دواتر بەرگی دووەم و سێیەمی لەم بەرهەمە نوسیووەو بێجگە لە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) خاوەنی ژمارەیەكی زۆر لەرۆمان و چیرۆك و بابەتی وەرگێڕانە، كەبریتین لەم بەرهەمانە (بوكی ئاتەخان)؛ (دایك و كوڕ)؛ (لەسەر باڵی سیمرخ)؛ (گەشتی كوردستان)؛ (رێبوارێكی سەرگەردان)؛ (پایزو بەهاری خونچە)؛ (كارەكەر)؛ (دنیا بێشەیە).
ئەوەندەی من ئاگاداربم لەئێستادا سەرقاڵی نووسینەوەی بیرەوەرییەكانیەتی كە لەدووتوێی(400) لاپەڕەدا بیرەوەرییەكانی خۆی تۆماركردووەو ئامادەیە بۆ چاپ.

*ئێستاش واباشە بەو پرسیارە دەستیپێبكەم كەیەكەم نووسینت وەكو لەپێشەكیەكەدا ئاماژەم پێدا لەتەمەنی(15) ساڵیدا بووە، ئەو نووسینە چی بوو لەكوێدا بڵاوبۆوە؟
-ئەو نووسینەم بۆ سەباح-ی گۆرانیبێژ بوو، وەكو نامەیەك بۆ گۆڤارێكی میسریم نارد سەباح-یش لەمیسر بوو گۆڤارەكە كەسینەماو كەواكب و شتی وابوو بیرم نەماوە ناوی چی بوو، ئەوكاتە بوو كەسەباح فیلمی دەرچوو بوو بەناوی(القلب لها واحد)و (هژا ماجناه ابی) زۆرم بەدڵ بوو گۆرانیەكانیشم هەمیشە لەسەر دەم بوو، بۆیە ئەو نامەیەم بۆ نارد دوای دوو هەفتە گۆڤارەكەم كڕی بینیم ناوی منی تیایە، بەبێ گۆڤاری عەرەبی نەدەژیام، چونكە ئەوكاتە لەهجەی سۆرانیم نەدەزانی هەر بادینیم دەزانی بەبڵاوبوونەوەی ئەو نامەیە زۆر دڵم خۆش بوو، ئیتر هاوڕێكانم دەهاتن دەیانوت: بۆ ئێمەشی بنووسە، بەڵكو بڵاوببێتەوە منیش بۆم دەنووسین یەكێكیان كچی ئەمین یامولكی بوو ئەوەشیان بڵاوكردەوە، چونكە دەمزانی چی بنووسم.
*گەلاوێژ خان لەدیدارێكدا كەساڵی(2001) لەرۆژنامەی كوردستانی نوێ-دا بڵاوبۆتەوە، لەوێدا باس لەوە دەكەیت كە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) مامۆستا برایم ئەحمەد لەچاپخانەیەكی شەق وشڕ لەئەوروپا بۆی چاپ كردووی ئەو رۆمانە یان ئەو چیرۆكە ئەگەرچی(500) لاپەڕەیە كەچی دواتر بەرگی دووەم و سێیەمیشت لێ نووسیوە.
-وایە.
*پرسیارەكەم دوو بەشە لەیەكێكیاندا دەڵێم كەواتە ئایا مامۆستا برایم ئەحمەد هاندەری تۆ بوو لەبواری نووسیندا وەكو دەردەكەوێت؟
-دەزانی چۆن بوو من خۆم لەمنداڵییەوە زۆر حەزم لەنووسین و قەڵەم بوو زۆر منداڵبووم كەقەڵەمی سەوزو سوورم دەخستە ژێر سەرم كەدەنوستم كەخەبەرم دەبۆوەو بەتەنیا دەبووم قەڵەمەكانم ریز دەكرد هەرە كاڵەكان و پەمەییەكان ئەوە منداڵەكان بوون دەچوون بۆ مەكتەب، قەڵەمە قاوەی و رەش و شینی تێرو ئەوانە نەنكەكان بوون، قەڵەمە سوورو سپیەكان دایك بوون، بەنەنكەكانم دەوت عاجز مەبن ئاخر منداڵەكان لەمەكتەبن و دایكەكان خەریكی چێشت لێنانن، ئاوا قەڵەمەكانم دەهێناو دەمبردن دیارە لەوكاتەوە ئەو توانایەم تیابووە كەحیكایەت دروستبكەم.
بۆ هاوكاریی باوكی هێرۆ-یش ئەوا نازانم چۆن باسی بكەم، چونكە هەموو گیان و روح و هەست و بیرم هی ئەوە، ئەو دەیزانی حەزم لەقەڵەمە، بۆیە دیاریی بووكێنیم قەڵەمێكی پاركەری ئاڵتونی زۆر نایاب بوو.
*كەواتە قەڵەم لەژیانی مامۆستا برایم و تۆدا زۆر حیكایەتی هەیە؟
-بەڵێ زۆر، دوای ئەوەی چەند ساڵێ بوو چوو بووینە دەرەوەو زۆر بیری كوردستانم دەكردو خەمم بۆ ئێرە دەخوارد، بۆیە وتم: باوكی هێرۆ دەمەوێ بنووسم وتی، بنووسەو ئافەرین و دەستت خۆشبـێ، زۆر تەشجیعی كردم.
نەمدەوێرا بنووسم، بۆیە یەكەم دێڕم پیشاندا كەئەمە بوو(دەستی دایە عەباكەی و دای بەسەریاو بەتووڕەییەوە پەلاماری توورەكەكەیداو سۆلێكی كرد بەسەرپێوە) وتی: ئافەرین لەسەری بڕۆ و مەترسە وتم: چۆن هەر بەم دێرە؟ وتی: بەڵێ لەسەری بڕۆ جوانت دەستپێكردووە، من ئەم بەرهەمەم پێشكەش بەدایكی پێشمەرگە كردووە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) خۆی ئەو بارودۆخە گشتییە بوو كەئێمەی تیابووین لەچواردەی تەمموزەوە تاهەموو قۆناغەكان و باسی كوردە، دوو خێزانن، بەڵام ناوەكان و مەسەلەكان هیچیان پەیوەندییان نە بەمن و نە بەسەر خێزان و ماڵی خۆمەوە نییە .
*دوای(500) لاپەڕە لەبەرگی یەكەم چی تۆی گەڕاندەوە بۆ نووسینی بەرگی دووەم و سێیەم.
-راهاتم لەگەڵیان و بیرم دەكردن، بیری حەپسە خانم دەكرد كەكتێبەكە تەواوبوو بڵاوبۆوە ئیتر زۆرم بیردەكردن وەكو خزمم لێهاتبوو، چونكە دوو ساڵ لەگەڵیان بووم لەكاتی نووسینی(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)دا هەر كە(10) دێرم دەنووسی پیشانی مامۆستا برایم-م دەدا دەیوت: ئافەرین من بڕوام بەخۆم نەدەكرد دەموت: چۆن؟ بەپێكەنینەوە بۆ سوعبەت پێمدەوت، یان لێم دەترسیت، مەترسە ئەویش دەیوت: ئەوە ترسی تیانییە، چونكە سبەینێ دەكەوێتە بەردەمی خوێنەرو رۆشنبیر چۆن تەریقت دەكەمەوە بەراستی باشە، دوایی كەتەواوم كرد پێموت بەسەریدا بڕۆرەوە وتی نا بایەكێكی تر بەسەریا بچێتەوە ئەوەبوو ناردم بۆ كاك حەمەی رەسوڵ هاوار ئەویش بەسەریدا چۆوەو كوردییەكەی بۆ راستكردمەوە بۆ نمونە دەموت: رۆشت كەدەبوایە بموتایە: رۆشتەوە سۆرانیەكەم باش نەبوو.
*جەنابت لەژنە پێشەنگەكانی بواری رۆماننووسینیت لەئەدەبی كوردیدا ئەگەر ئێمە سەیر بكەین دەبینین ئەم ژانرە ئەدەبیە تەواو فەرامۆشكراوە لەلایەن ژنانەوەو بۆ نووسین زیاتر دەستدەدرێتە بوارەكانی تر كەكەمتر توانای نووسینیان دەوێت خۆی رۆمان كارێكی ئەدەبی زۆر گرانە لەبەر ئەوە ناهەقت ناگرم كەبەو ترسەوە رووبەڕووی بوویتەتەوە، هۆكار چییە كەئێمە رۆماننووسی ژنمان نییە تەنانەت جەنابیشت وەكو تێبینیم كردووە لەسەر ئەو چیرۆكە درێژانەت كە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران) 500 لاپەڕەیە كەچی لێت نوسیووە چیرۆك، هەروەها لەسەر بەرهەمەكانی تریشت هەروات نوسیووە بۆچی نەتنوسیووە رۆمان؟
-نامەوێ خۆم هەڵكێشم، تەوازوعەن وام نوسیووە، لەگەڵ ئەوەشدا ئەگەرچی بەقسەی خۆم نا، چونكە من ئەوەندە مێژووزان نیم زۆركەسی خوێندەوارو پێشكەوتوو و ئاگادار لەبواری نووسیندا وەكو عیزەتی مەلا مەحمود یان كاك رەسوڵ هاوار شەهادەیان لەسەر ئەو نووسینانە داوە فازڵی مەلا مەحمود نامەیەكیم هەیە پیرۆزبایی لێكردووم نوسیوویەتی: چوومەتە ناوی و وازم لێنەهێناوە، بەڵام حەیف دەمەوێ دەبێ تەواوی بكەیت خۆشم بیرم دەكردن، بۆیە وتم: بەخوا راستدەكات ئەوە بوو دەستمپێكرد بەبەرگی دوو بەشی سێیەمیش هەر هەمووی باسی وەزعی كوردەو لەم بەرگەدا ماڵی حەپسە خان و ئامە خان و ئەو دوو خێزانە پاش نەمانی شۆڕشی كوردو ئیتیفاقییەی جەزائیر دەچنە دەرەوەی وڵات، بەڵام كوڕەكان لەشاخ دەمێننەوە ژن و منداڵەكان دەچن بۆ سویدو باس لەژیانیان دەكەم لەسوید زۆر پێكەنینیشی تێدایە، چونكە خۆم حەز لەنووسینی سوعبەت ئامێز دەكەم.
حەزدەكەم خۆشی و گەشی تیابێ حەز ناكەم هەمووی هەر بوئس و شەقاو گریان بێت، بۆ نموونە حەپسە خان كوڕەكەی بریندار دەبێ من هەر تۆفەی تێدەخەم قسەیەكی خۆش بكات، هەروەها نورەم هەیە ئەمانە قسە خۆشبوون و هەبوون لەگەڵ خۆمان ژیاون.
*بێجگە لەلایەنی خۆشی و گەشی و بێجگە لەلایەنی سیاسیی كەرەنگیداوەتەوە لەبەرهەمەكانتدا زۆربەی بەرهەمەكانت لایەنگرییەكی زۆریان تیایە بۆ خەباتی ژنان، هەروەها باس لەئازارەكانی ژنی كورد دەكەیت بەدەست دابونەریتەوە ئایا ئەو كەسایەتیەی بەرهەمەكانت كامەیە كەكاریگەریی لەسەر دڵی تۆ هەیە كام پاڵەوانە ژنە بەلاتەوە خۆشەویستە؟
-لە(بەرەو ئەشكەوتی دلێران)دا حەپسە خان و ئامە خانی خوشكی و هەموویان، چونكە یەكەم كتێب وەكو نۆبەرە وایە، لەبەرهەمەكانی تریشدا ئاتە خان لە(بووكی ئاتە خان)و لە (دنیا بێشەیە)شدا باسەكەم هەر باسی ژنە. كوڕەكەی ئاتە خان لە(بووكی ئاتە خان)دا دەچێتە هەندەران و لەوێ ژنێكی ئینگلیز دەهێنێ بەدزیەوە ئەمانیش هەزار پورزاو خاڵۆزایان بۆ داناوە.
*كەواتە باس لەوە دەكەیت ژن چۆن لەڕووی كۆمەڵایەتییەوە چەوساوەیە؟
-بەڵێ دەمەوێت بڵێم ژن لەئەوروپاش مەزڵومە، ناڵێن زۆر سەربەستە ژن لەئەوروپا؟ دە ژن ئەوەندە مەغدورە تاخوا دەڵێ بەس، بەڵام ئەوەی هەیە كەژن خەڵك هەیە لەسەری دەكاتەوە لەئەوروپا، لەمێردەكەی جیابێتەوە ماڵەكە بۆ ئەوەو پیاوەكە دەبێ بڕواتە دەرەوە.
*گەلاوێژ خان پرسیارێكم لێكردیت، بەڵام وەڵامەكەیم وەرنەگرتەوە بەڕای تۆ هۆكار چییە ژن بۆ رۆمان نانووسن بەحوكمی ئەوەی لەو دەنگە كەمانەی كە بەو ژانرە سەختەی ئەدەبی كوردیت وێرابێ و رۆمانت نوسیووە؟
-نازانم، ژن هەیە وتار دەنووسێ و هەن چیرۆك و شیعر دەنووسن، بەڵام رۆماننووس نییە، من بەقسەی خەڵكی تر بەقسەی خۆم نا یەكەم ژنم كەتوانیومە رۆمانی 500 لاپەڕەیی بنووسم.
*ئەمە قسەی ئێمەشە، چونكە ئەم بەرنامەیەی ئێمە سەبارەت بەژنانی پێشەنگە، چونكە تائێستا لەو مێینە گەنجانەیش كەتازە دەركەوتوون كەسانێكمان نییە رۆمان بنووسن كەئەمە بۆ خۆی جێگەی قسە لەسەركردنەو پێویستە بەئەدەبەكەی خۆمان بچینەوەو بڵێین بۆچی؟ ئایا ئینسان بۆ ئەوەی رۆمان بنووسێ پێویستی بەئەزموونێكی كۆمەڵایەتی و سیاسیی بەرین هەیە؟
-نا، هیچ ئەوەی بیەوێ رۆمان بنووسێ ئەم هەموو فیكرو خەیاڵ و رووداوانەی كەبەسەر خۆمان و دراوسێمان و خەڵكی ترایەن یان كە بەسەر میللەتەكەم یەت لەمنداڵییەوە خەزن دەبێ لەمێشكدا وەكو كەرەسەی  بینای لێ یەت، گەچ وچیمەنتۆو هەموو ئەم شتانە نووسەر دێت بەزەوقی خۆی بینای لێ دروستدەكات، هەیە كۆشك و تەلاری لێدروستدەكات هەشە شتی ساكاری لێدروستدەكات یان تەویلەیەكی پڕ لەدرۆو دەلەسە.
*باشتێكت بیر بخەمەوە گەلاوێژ خان ساڵی(1962) لەدۆخێكی سیاسیی ئاڵۆزدا بەناوێكی خواستراوەوە لەوەزعێكی تەندروستی خراپدا بەرەو بەغدا رۆشتی لەوێ كچێكت بوو ویستت ناوی لێبنێی كوردستان، بەڵام سەیر لەوەدا بووە كەمامۆستا برایم ئەحمەد نەیهێشتووە ئەو ناوەی لێبنێیت بۆچی؟
-بەترس و لەرزو بەدزییەوە بەرەو بەغدا چووم لەهەر سەیتەرەیەك ناوێكم دەگۆڕی عەرەبیەكەم زۆر بەكەڵكم هات من لەپێنج ساڵییەوە لەجنوب گەورە بووم كەشوومكرد گەڕامەوە كوردستان، لەسەیتەرەكان پێیان دەوتم: تۆ بۆ هاتووی بۆ ناو ئەم جەهەنەمە، چونكە شەڕ بوو پێشمەرگە لەشاخ بوو دەموت: ئیتر هاتم لەگەڵ دراوسێیەكدا دەیوت: روحی وبعد لاتجی واتە بڕۆو ئیتر نەیەیتەوە، كەچوومە ئەوێ كچەكەم بوو، چونكە ئەبوو بچم بۆ خەستەخانە لەوێ دكتۆری خۆمم هەبوو سەرەتا نەموێرا ناوی كوردیی لێبنێم بۆخۆم حەزم دەكرد ناوی بنێم كوردستان، بەڵام لەخەستەخانە نوسییان بوشرا كەگەڕامەوە بۆ سلێمانی ئیتر باوكی هێرۆ هەواڵمی زانی و كاغەزی نارد ئیتر ئێمەش رامانكردو ئیلتیحاقمان كرد پێوەی ئەو كاتە كوردێ شەش مانگ بوو، زۆر جوان بوو، ئینجا چیمان بەسەر نەهات لەو رێگەوبانە باوكی هێرۆ وتی: پێم خۆش نییە ناوت ناوە كوردستان، پێموت: چۆن وادەڵێی كوردستانت خۆشناوێت وتی: با ئەوەندەم خۆشدەوێ كەحەز ناكەم وتم: بۆ وتی ئەی لەكۆڵان یاریی بكات و خەڵك پێی بڵێت كوردستان واو، جنێوی پێبەن؟ وتی: لەبەرئەوە باكوردستان نەبێ، كوردێ بێ ئیتر كردمان بەكوردێ.
*هەر سەبارەت بەیادەوەریی كەدەڕۆی بۆ سەردانی ماڵە كۆنەكەتان كەئێستا گەلەری زاموایە لەسلێمانی و بەناویدا دەگەڕێی، ئەو هەستانە چین كەئەوروژێن؟
-زۆر یادەوەریی بەخەیاڵمدا دێن هەر شێت دەبم، هەر لەدیوارەكانی، هەر لەتووەكە هەر لە...
*حیكایەتی خەتی سەر دیوارەكە چییە؟
-ئا... ئەوە دوو ژووریان بۆ دروستكردم كەشووم كرد، ماڵەكە زۆر گەورەو خۆشبوو دوو ژوورەكە لەناویەكدا بوون باوكی هێرۆ كەگیرا هێرۆ تەمەنی شەش مانگ بوو ئیتر لەسەر دیوارەكە بەقەڵەم هەموو رۆژێ خەتێكم دەكێشا دووساڵ هەتا بەربوو، ئێستا ئەو خەتانە نەماون، چونكە بۆیە كراوەتەوەو تەعمیركراوە.